«Η επανάσταση είναι ποίηση. Ποίηση υπάρχει σ’ όλες εκείνες τις πράξεις που διαρρηγνύουν το σύστημα της κοινωνικής οργάνωσης.»

Όταν ξεκινάς την ανάγνωση του βιβλίου του Osmont «Ανεξέλεγκτα στοιχεία» έχεις στο νου σου το παραπάνω μότο της έκθεσης για την Επανάσταση του Moderna Museet της Στοκχόλμης το 1962, τις ασπρόμαυρες ταινίες του Γκοντάρ, τους Ονειροπόλους του Philippe Garrel, τις φωτογραφίες του Μάη του ’68 και την τρέχουσα έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη Jeu de Paume σχετικά με τις Εξεγέρσεις και το διαχρονικό τους ρόλο.

Ο ήχος ενός τηλεφώνου και η μικρή, σε διάρκεια, συνομιλία με ένα πρόσωπο από το παρελθόν είναι η αφορμή για τον ήρωά μας να ξεκινήσει ένα ταξίδι στο χρόνο και να καταγράψει τα «χρυσά» του χρόνια.

Η πρώιμη πολιτικοποίηση του ήρωα, λόγω του αριστερού οικογενειακού περιβάλλοντος και της αντιστασιακής δράσης του παππού του στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον κάνει να συμμετέχει, παιδί ακόμη, στα οδοφράγματα του Μάη του ’68 και στις φοιτητικές συνελεύσεις και συζητήσεις που διεξάγονταν εκείνη την εποχή. Μεγαλώνοντας σε μια πολυκατοικία στυλ κοινοβίου, λίγο έξω από το Παρίσι, έρχεται σε επαφή με ιδεολογίες, διαβάσματα και γεγονότα, όπως η απόρροια της Χούντας στην Ελλάδα. Και τι γίνεται μόλις μπει στην εφηβεία; Ως φυσικό επακόλουθο όλων των παραπάνω έρχεται η ένταξη του στους Αριστεριστές και η δράση του σ’ αυτόν τον χώρο μέχρι τα 20 και κάτι.

Το βιβλίο αποτελεί ένα μωσαϊκό των πολιτικών δράσεων της Αριστεράς αλλά και γενικότερα της πολιτικής εξέλιξης στη Γαλλία από το 1968 έως το 1981. Οργανώσεις, ιδεολογίες, προσωπικότητες, ουτοπίες για τη μεγάλη αλλαγή της κοινωνίας και το ρόλο των νέων σ’ αυτήν στα χρόνια του Γκωλισμού, ριζική αλλαγή των οικογενειακών δεσμών, σεξουαλική απελευθέρωση και γυναικεία χειραφέτηση, χρήση ναρκωτικών ουσιών, ταξίδια στην Ευρώπη, ολόκληρη η «μακρά δεκαετία του ‘60» όπως χαρακτηρίστηκε περνά από μπροστά μας. Ρεαλιστικές εικόνες και ένας εξαιρετικός ζωντανός και περιγραφικός λόγος μετατρέπουν το βιβλίο σε ένα ανάγνωσμα που διαβάζεται απνευστί και με πολλές σημειώσεις στο περιθώριο.

«Ξεκινούσαμε χωρίς ίχνος φόβου, πεπεισμένοι πως η εξερεύνηση του κόσμου μάς επιφύλασσε χιλιάδες γνωριμίες και χιλιάδες απολαύσεις.»

Ο κορμός όμως του βιβλίου έχει να κάνει με τον έρωτα δύο νέων αλλά και στη βία στην οποία οδηγούνται, ως έσχατη λύση για την αλλαγή της κοινωνίας. Η Φεντόρα, το alter ego του ήρωα (συγγραφέα;), με ιταλική καταγωγή, θα ενταχθεί στην ιταλική τρομοκρατική οργάνωση Prima Linea και θα ανατρέψει τη ροή της ζωής της. Ληστείες, ένοπλες επιθέσεις, όπως των Ερυθρών Ταξιαρχιών, θα γίνουν το τελικό μοτίβο της παρακμής της νεανικής αντικουλτούρας της Ευρώπης αυτών των δεκαετιών.

«Αφιερώσαμε τα νιάτα μας σε ανέφικτα ιδανικά, επιβεβαιωθήκαμε χάρη σ’ αυτά, κι έπειτα τα παρατήσαμε, τη στιγμή που θα μπαίναμε στην πραγματική ζωή.» είναι τα χαρακτηριστικά λόγια του ήρωα (συγγραφέα;) λίγο πριν το τέλος. Ένιωσα ότι το βιβλίο του Osmont είναι μια άτυπη αυτοβιογραφία του και με επιβεβαίωσε η αναζήτηση του βιογραφικού του, αλλά και τα λόγια του σε μια συνέντευξη ότι «πράγματι υπάρχουν κάποια αυτοβιογραφικά μικρά μυστικά» που ωστόσο θα κρατήσει για τον ίδιο.

Με βάση την εξαιρετική κριτική της Μαρίζας Ντεκάστρο αναρωτιέμαι και εγώ με τη σειρά μου «τι είναι αυτό το μυθιστόρημα, ποιον ενδιαφέρει και γιατί.»;  Η «αρρώστια» της νιότης και η άφοβη ορμή της; Η ανάγκη επιβεβαίωσης μέσω της εναντίωσης σε καθετί κατεστημένο και παλιό; Ο στόχος να ξεπεραστεί η προηγούμενη γενιά και να αφήσει η νέα το στίγμα της; Οι ψευδαισθήσεις των ονείρων και των ιδεολογιών και η μη πραγμάτωσή τους; Και στο τέλος ένας συμβιβασμός βαθιά πολιτικός; Οι νεαροί περιθωριακοί των πόλεων θα άλλαζαν τον κόσμο, ενώ οι προλετάριοι θα εκφυλίζονταν βλέποντας τηλεόραση, ανέφεραν εκείνη την εποχή οι Ολλανδοί provo. Πόσο ανάποδα ήρθαν όλα όμως;

Για εμένα το βιβλίο αποτέλεσε ένα δύσκολο ανάγνωσμα σε επίπεδο ταύτισης με τους ήρωες. Από την άλλη όμως, αποτέλεσε πηγή σκέψης και προβληματισμών για τον σύγχρονο ρόλο των νέων. Γιατί, μην ξεχνάμε, ότι όλα εκείνα τα παιδιά του Μαρξ και της Coca Cola έπαιξαν και συνεχίζουν ακόμα να παίζουν ρόλο στα πολιτικά πράγματα τόσο της Ευρώπης όσο και της χώρας μας.

Άκρως ενδιαφέροντα και βοηθητικά τόσο το γλωσσάρι όσο και οι σημειώσεις της μεταφράστριας, Αριάδνης Μοσχονά, στο τέλος του έργου. Θα πρότεινα να διαβαστεί παράλληλα με το β’ μέρος του έργου Οι Αριστερές της Γαλλίας του Jacques Julliard.

Ο Stephane Osmont (φιλολογικό ψευδώνυμο του Στέφαν Ντοτελόντε), γεννήθηκε στο Παρίσι το 1959. Εκτός από συγγραφέας έχει σκηνοθετήσει πολιτικά και κοινωνικά ντοκιμαντέρ, καθώς διατέλεσε στέλεχος του υπουργείου Οικονομικών της Γαλλίας.

Το βιβλίο του Το κεφάλαιο μεταφέρθηκε στην μεγάλη οθόνη από τον Κώστα Γαβρά.

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις, σε μετάφραση της Αριάδνης Μοσχονά.

[Η αρχική παρουσίαση της κριτικής έγινε στο site «Dreamers & Co» στις 14/02/2017]