Αν θέλουμε να μιλήσουμε με ημερομηνίες κλειδιά για τον 20^ο αιώνα, τότε σίγουρα θα επιβεβαιώσουμε τα λόγια του μεγάλου ιστορικού Eric Hobsbawm, ότι ήταν πολύ «σύντομος» αν και συνέβησαν τόσα πολλά.

Το 1913 ίσως δεν προμήνυε τον μεγάλο ευρωπαϊκό πόλεμο που θα ξεσπούσε σ’ ένα χρόνο και δεν θα ολοκληρώνονταν παρά μετά από πόσα χρόνια…; Οι ζωές των Ευρωπαίων (και όχι μόνο) πολιτών και ό,τι πίστευαν θα άλλαζαν από εκεί και πέρα και ο αντίκτυπος των γεγονότων είναι ακόμη και σήμερα ισχυρός.

Ο Florian Illies καταφέρνει να γράψει ένα εντυπωσιακά πλούσιο μυθιστόρημα, που δεν μοιάζει με τη γραφή και το ύφος των μυθιστορημάτων που συνηθίζουμε να διαβάζουμε. Μέσα σε 400 περίπου σελίδες αναδεικνύει τη σημασία του «ταυτόχρονου» γεγονότος και δείχνει πώς οι σχέσεις και τα γεγονότα του μέλλοντος μπορούν να διαμορφωθούν στο παρελθόν. Είναι ένα ακόμη ιστορικό μυθιστόρημα; Θα το χαρακτήριζα μια λογοτεχνική σπουδή, με ερευνητική ακρίβεια (πλούσιο βιβλιογραφικό επίμετρο), συνδυασμένη με μια εξαιρετική μαεστρία του λόγου, που μας ταξιδεύει σε κομβικά ιστορικά γεγονότα και μας παροτρύνει να ανακαλύψουμε τις αποσιωπημένες σειρές της Ιστορίας των αρχών του 20^ου αιώνα.

Το βιβλίο είναι ένα άτυπο μηνολόγιο μιας χρονιάς πριν από τη θύελλα, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά και ο τίτλος. Ένας καταιγισμός πληροφοριών για θέματα που αφορούν την Τέχνη, την Λογοτεχνία, την Επιστήμη, την Εξουσία, καθώς και τους ανθρώπους (και τα πάθη τους), που εκπροσωπούν τους παραπάνω τομείς, ξεδιπλώνεται μπροστά μας, μέσα σε, όχι και τόσο τυχαίους, 12 μήνες.

Βιέννη, Βερολίνο, Παρίσι και άλλες πολλές πόλεις της Ευρώπης αλλά και των Η.Π.Α, που ζουν έντονα κάθε στιγμή, φιλοξενούν τους ήρωές μας όπως ο Φρόιντ, ο Τόμας Μαν, ο Κάφκα, ο Όσβαλντ Σπένγκλερ και η Παρακμή της Δύσης του, ο Ρίλκε και οι αγαπημένες του. Ίσως ο Στάλιν και ο Χίτλερ να βρέθηκαν ταυτόχρονα στα πάρκα της Βιέννης κάνοντας περίπατο και αναλογιζόμενοι το μέλλον, με διαφορετικές οπτικές ή και προοπτικές. Ο Προυστ ετοιμάζει το μεγάλο του έργο. Όλοι οι ήρωες του βιβλίου αναζητούν «τον χαμένο χρόνο» τους, λες και οι 12 μήνες κυλούν σαν το νερό.

Η ζωγραφική, αλλά και κάθε μορφή Τέχνης, έχει την τιμητική της σ’ ολόκληρο το έργο και δεν είναι τυχαίο. Ο Illies έχει σπουδάσει Ιστορία της Τέχνης και Σύγχρονη Ιστορία και πλέον, μετά από μια περίοδο εργασίας ως αρθρογράφος και συνιδρυτής ενός περιοδικού Τέχνης και Πολιτισμού, ασχολείται ενεργά με το χώρο των δημοπρασιών. Τα χρώματα έργων σπουδαίων ζωγράφων όπως ο Κοκόσκα, ο August Macke, ο Κίρχνερ, ο Πικάσο και πολλοί άλλοι,  περιγράφουν όλες τις μεταπτώσεις των εποχών αλλά και των συναισθημάτων των ηρώων.

Καφέ, μπιστρό, ήχοι της τζαζ μουσικής, βιβλιοθήκες, πλατείες, θέατρα, όπερες, μαγαζιά, καπνός από τσιγάρο στα χέρια «επικίνδυνων» γυναικών γεμίζουν τις επιπλέον σελίδες. Άξιο λόγου είναι το γεγονός ότι ο Illies είναι πολύ καλός γνώστης των θεωριών της σχολής των Annales ως προς τη σημασία του Χρόνου, της Γεωγραφίας αλλά και της τυχαιότητας, ώστε να τις χρησιμοποιήσει κατάλληλα σ’ ένα τέτοιο έργο.

Το εκπληκτικό με το παρόν βιβλίο και τον τρόπο γραφής του είναι ότι μετατρέπει την Ιστορία σ’ ένα ευχάριστο ανάγνωσμα, γεμάτο πλοκή και δράση. Δεν σε κουράζει καθόλου, ίσα-ίσα απολαμβάνεις τον κάθε μήνα ξεχωριστά ταξιδεύοντας και ανακαλύπτοντας ψηφίδες ζωής προσώπων που μπλέχτηκαν θέλοντας και μη στα πλοκάμια της Ιστορίας.

Το 1913, Η χρονιά πριν από τη θύελλα, έλαβε διθυραμβικές κριτικές απ’ όλα τα έντυπα και μη μέσα. Ο Guardian το χαρακτηρίζει ως βιβλίο «ζωντανό πορτρέτο του κόσμου», ενώ ο Observer ως «βιβλίο διαμάντι». Έχει μεταφραστεί σε 22 γλώσσες και ταυτόχρονα διασκευάστηκε για το θέατρο, και ανέβηκε στο Φεστιβάλ του Oberhausen. Ένα διεθνές best seller! Αναζητήστε το!

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Utopia σε μετάφραση της Ειρήνης Διάδου.

[Η αρχική παρουσίαση της κριτικής έγινε στο site «Dreamers & Co» στις 25/11/2016]