Ξεφυλλίσματα Νο11

Ανοίγουν σήμερα τα σχολεία και ξεκινά άτυπα ένας νέος κύκλος αυτού του περίεργου χρόνου. Το έχω ξαναγράψει γιατί θεωρώ ως αρχή του έτους τον Σεπτέμβρη. Υπάρχει μια ταύτιση με τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς, για πολλούς λόγους. Το μόνο που εύχομαι είναι να συνειδητοποιήσουν γρήγορα ορισμένοι εκπαιδευτικοί, γονείς και μαθητές ότι η σχολική πραγματικότητα έτσι όπως την γνωρίζαμε έχει αλλάξει άρδην. Θεωρώ ότι είναι μια κρίσιμη χρονιά για την Παιδεία καθώς θα πρέπει να δείξει αν θα ξεπεράσει τα παρωχημένα της όρια, σε διάφορα επίπεδα και θεματικές, και να βάλει ως στόχο την πρόοδο, όχι τόσο σε εκπαιδευτικό επίπεδο όσο κοινωνικό.

Οι εικόνες γονέων να ποδοπατούν μάσκες, που είναι απαραίτητες, αναγκαίες και τόσο δυσεύρετες στα νοσοκομεία και στους ιατρικούς κύκλους δείχνουν ότι η κοινωνία πάσχει από Παιδεία. Και δυστυχώς όλο αυτό διαχέεται και στα παιδιά, πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, που εδώ και χρόνια (ορισμένα και όχι όλα για να μην είμαι απόλυτη) αμφισβητούν ό,τι παρέχει το σχολείο και θεωρούν ότι με τη θρασύτητά τους είναι ανώτερα. Με αφορμή την πανδημία οφείλει να γίνει μια επαναξιολόγηση αρχών και πιστεύω, και από τις δύο πλευρές. Το αναφαίρετο δημοκρατικό δικαίωμα των πορειών και των διεκδικήσεων δεν πρέπει να αφορά παραλογισμούς ενάντια στην επιστήμη και την πρόοδο, αλλά το αντίθετο.

Αυτό το καλοκαίρι ήταν ένα από τα πιο περίεργα της ενήλικης ζωής μου. Εξαιρώ προφανώς τα καλοκαίρια των πανεπιστημιακών εξεταστικών και των πανελληνίων. Τι ήταν όλα αυτά μπροστά στο φετινό «άγχος» για απομόνωση και προσοχή ακόμη και στη θάλασσα;

Η επιφυλακτικότητα όλου του προηγούμενου διαστήματος συνεχίστηκε και το καλοκαίρι από τη δική μου πλευρά. Δε νιώθω ότι στερήθηκα κάτι επειδή θέλησα να προστατευθώ και ταυτόχρονα να προστατέψω. Τα περίεργα βλέμματα επειδή φορούσα μάσκα ήδη από το «άνοιγμα» της χώρας, μετατράπηκαν γρήγορα σε βλέμματα επιδοκιμασίας όταν το καλοκαίρι απέδειξε ότι δεν ήταν άτρωτο απέναντι στον Covid19. Οι μετακινήσεις μου έγιναν κυρίως με ιδιωτικό μέσο και σε συγκεκριμένες διαδρομές. Νιώθω ευγνώμων που είχα τη δυνατότητα να φύγω από το κλεινόν άστυ για ένα διάστημα και να βρεθώ κοντά στη φύση του βουνού και της θάλασσας.

Φέτος έκανα περισσότερα μπάνια, κοιμήθηκα αρκετά και διάβασα πάρα πολύ. Νομίζω ό,τι έπεφτε στα χέρια μου το διάβαζα και το απολάμβανα αυτό το καλοκαίρι περισσότερο. Δεν είδα καθόλου ταινίες ή σειρές, ίσως περιστασιακά κάποιες παλιές αγαπημένες με πρόσωπα οικεία και με στόχο το γέλιο. Με λίγα λόγια οι σωματικές και πνευματικές μπαταρίες γέμισαν για τα καλά και είναι έτοιμες να αντιμετωπίσουν το φθινόπωρο και το χειμώνα.

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ

Οι δύο μήνες του καλοκαιριού, από την τελευταία αναγνωστική μου αναφορά στα Ξεφυλλίσματα Νο10, ήταν γεμάτοι μεγάλα έργα, όχι μόνο σε όγκο αλλά και περιεχόμενο. Φέτος εκτίμησα περισσότερο τις μεταφραστικές ικανότητες σε μυθιστορήματα και έργα που κατάφεραν να περάσουν στο ελληνικό κοινό τα μηνύματα των συγγραφέων τους, όσο δύσκολα και αν ήταν.

Ένα από τα παραπάνω βιβλία ήταν οι Πλάνητες της Olga Tokarczuk. Ήταν ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία που διάβασα φέτος! Ξεκίνησα την ανάγνωσή του ανάποδα, από τον ευχαριστήριο λόγο της συγγραφέως όταν παρέλαβε το βραβείο Νόμπελ, ο οποίος βρίσκεται στο τέλος του βιβλίου. Ήθελα να έρθω σε επαφή με την γραφή και το ύφος της, καθώς δεν είχα διαβάσει κάτι άλλο δικό της (κυκλοφορεί το Αρχέγονο πάλι από τις εκδ.Καστανιώτη και αναμένονται και άλλα έργα της). Μου άρεσε πάρα πολύ τόσο το περιεχόμενο όσο και ο τρόπος εκφοράς του. Έτσι από ένα σημείο και μετά «μπήκα» στη φιλοσοφία της συγγραφέως.

Η Τοκάρτσουκ κάνει πράξη την μεγάλη αλήθεια κάθε συγγραφέα: να αφηγείται δηλαδή ιστορίες. Ο τρόπος γραφής είναι αποσπασματικός και ημερολογιακός, ωστόσο γλαφυρός και κάποιες φορές ποιητικός. Δεν υπάρχει μία κοινή υπόθεση, ένας κεντρικός ήρωας κτλ. Το βιβλίο αποτελείται μόνο από ιστορίες, συνήθως αυτοτελείς, που άκουσε ή φαντάστηκε η συγγραφέας και θέλησε να μας αφηγηθεί ή καλύτερα να μοιραστεί μαζί μας. Τι είναι ένα ταξίδι; Τι κοινό έχει με το σώμα μας και τις αλήθειες που κρύβει; Οι χάρτες τι ρόλο παίζουν στη ζωή μας; Τι είναι τελικά οι πλάνητες; Μια αέναη κίνηση του Εγώ προς αναζήτηση ποιου; Το ζήτημα ήταν ότι τελικά η Τοκάρτσουκ ήθελε να συνδέσει τα ταξίδια με το σώμα μας, τους χάρτες με τη ζωή μας και γενικότερα την εμπειρία όποιου είδους ταξιδιού που κουβαλά το σώμα μας, ως μνήμη…μια βαθύτερη αναζήτηση του Εγώ στον χαώδη κόσμο.

Υπήρχαν σημεία/κεφάλαια που ξεχώρισα και άλλα που ενθουσιάστηκα, άλλα που βαρέθηκα και άλλα που θύμωσα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτό το βιβλίο δεν αφήνει τον αναγνώστη αδιάφορο. Δεν μπορείς να το αφήσεις από τα χέρια σου, όσο και αν σε μπερδεύει στην αρχή, καθώς πρέπει να βρεις τον ρυθμό του σκοπού της συγγραφέως.

Αξίζει να αναφέρω ότι ένα βιβλίο δεν το διαβάζω λόγω των βραβείων του. Αν δεν με προσελκύσει το περιεχόμενο, ο συγγραφέας κτλ, δεν μπαίνω στη διαδικασία. Αυτό ισχύει και για τα ελληνικά δεδομένα. Διαβάζοντας το βιβλίο της έψαξα γενικότερα για τη γραφή της και είναι πολύ ενδιαφέρον που μια Πολωνή συγγραφέας έχει έναν πλούτο γραπτών και προβληματισμών. Δηλαδή δεν την εκτιμούν μόνο στη χώρα της, αλλά και στο εξωτερικό. Είναι μεγάλη υπόθεση τελικά να μεταφράζονται τα βιβλία σου και να είναι εξίσου ισχυρός ο αντίκτυπός τους και εκτός της μητρικής σου γλώσσας. Νομίζω ότι δεν αφορά μόνο το βραβείο Νόμπελ, αλλά τη δυνατότητα να ερχόμαστε σε επαφή με άλλους λαούς και φιλοσοφίες & να βρίσκουμε κοινά στοιχεία.

Φέτος ήταν μια χρονιά που αποφάσισα να διαβάσω όσα περισσότερα έργα μπορούσα από έγχρωμους συγγραφείς. Νιώθω μεγάλη χαρά που απέκτησα και τελικά διάβασα με προσοχή και ευχαρίστηση 3 σημαντικά λογοτεχνικά δημιουργήματα που το κάθε ένα έχει αφήσει το αναγνωστικό του στίγμα. Δυστυχώς το κίνημα Black Lives Matter είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Είναι συγκλονιστικό, όπως έχω ξαναπεί, ότι η πανδημία έφερε στην επιφάνεια μίση και πάθη, που μάλλον η κοινωνία έκρυβε καλά. Τα βιβλία που διάβασα καλύπτουν χρονικά διάφορες περιόδους και καταστάσεις της κοινότητας των έγχρωμων ηρώων τους. Επίσης καλύπτουν και ένα εύρος χώρου/τόπου, καθώς δεν εστιάζουν μόνο στην αφροαμερικανική κοινότητα, αλλά επεκτείνονται και στην Ευρώπη.

Το πρώτο βιβλίο ήταν το Τη νύχτα, όλα τα αίματα είναι μαύρα του David Diop (εκδ.Πόλις). Συγκλονιστικό, αν και σύντομο. Σκληρό, ωμό, αληθινό. Η οπτική ενός ήρωα-αντιήρωα που τον σημάδεψαν τα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η ματιά ενός αφρικανού στρατιώτη που πολέμησε στο πλευρό της Γαλλίας, ενώ η ίδια του η χώρα ήταν υπό την κατοχή της. Το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί με το εξίσου συγκλονιστικό Η τέχνη της απώλειας της Alice Zeniter (εκδ.Πόλις), από τα λίγα βιβλία που ξεχώρισα την προηγούμενη χρονιά. Το επόμενο βιβλίο δεν είναι άλλο από το Κορίτσι, γυναίκα, άλλο της Bernadine Evaristo (εκδ. Gutenberg) για το οποίο έγραψα αναλυτικό blog-post ως Βιβλίο της Παρασκευής.

Το τρίτο βιβλίο, το οποίο με συνόδεψε όλο τον Αύγουστο, ήταν ένα αμερικανικό αριστούργημα: Το Κουαρτέτο του Χάρλεμ του James Baldwin (εκδ.Πόλις). Ήρθα σε επαφή με το έργο του Baldwin το 2016 μέσω του ντοκιμαντέρ του Raoul Peck I am not your negro που βασίστηκε στα κείμενά του. Αυτό ήταν η αφορμή να ψάξω προσωπικά για την ιστορία και τους αγώνες της αφροαμερικανικής κοινότητας και να έρθω σε επαφή με πολλά παρόμοια έργα και ταινίες, που καλώς ή κακώς απέκτησαν δημοφιλία τα χρόνια της προεδρίας του Ομπάμα. Έκτοτε αναζήτησα και δικά του κείμενα, τα οποία όμως ήταν εξαντλημένα στις ελληνικές εκδόσεις. Έτσι ο καιρός πέρασε, αμέλησα να επισκεφτώ και την δανειστική βιβλιοθήκη ώστε να τα αναζητήσω και τελικά οι εκδόσεις Πόλις αποφάσισαν να κυκλοφορήσουν μέρος της εργογραφίας του ξεκινώντας από το τελευταίο του μυθιστόρημα.

Ομολογουμένως είναι μια ιστορία που δεν μπορεί να ταυτιστεί ο έλληνας αναγνώστης, λόγω βιωμάτων και καταβολών που είναι άγνωστα στη χώρα μας. Κυριαρχεί μια εντελώς διαφορετική κουλτούρα. Η ιστορία αφορά τις παράλληλες ζωές νέων αφροαμερικάνων, οι οποίοι συνδέονται έντονα με τη θρησκεία και κινούνται στους χώρους των ομάδων χορωδιών και τραγουδιστών γκόσπελ. Μέσα από μια φλύαρη, αλλά γεμάτη ζωντάνια και εικόνες, αφήγηση μας παρουσιάζονται ζωές ανθρώπων που δεν κυνηγούν το αμερικάνικο όνειρο, αλλά διεκδικούν μια θέση στην κοινωνία ως ισότιμα μέλη. Η ιστορία διασχίζει τα κρίσιμα χρόνια της δεκαετίας του ’50 και του ’60, στα οποία η αφροαμερικανική κοινότητα ζούσε σε αναβρασμό. Με φόντο όλα τα παραπάνω, μέσα από τη ζωή δύο αδερφών και του περίγυρού τους μαθαίνουμε για την πίστη (θρησκευτική ή όχι), την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την αγάπη. Μου θύμισε πάρα πολύ τη γραφή του Philip Roth. Καθώς είναι το τελευταίο έργο του Baldwin καταλαβαίνει κανείς ότι έβαλε όλη τη μαεστρία του, τόσο σε επίπεδο γραφής όσο και θεματολογίας, για να συμπεριλάβει όλα όσα ένιωθε, έζησε και ήθελε να μοιραστεί με το κοινό. Θα έλεγα ότι είναι μια σπουδαία εξομολόγηση, που αν και κάποιες φορές με κούρασε, δεν μπορώ να μην αναγνωρίσω τον μεγάλο ανθρωπισμό αυτού του έργου. Σίγουρα θα προσπαθήσω να διαβάσω ό,τι υπάρχει από την πένα του.

Το καλοκαίρι δεν αμέλησα και την ελληνική λογοτεχνία, αλλά και ποίηση. Διάβασα το πιο απολαυστικό από τα βιβλία του Σκαμπαρδώνη, κατά τη γνώμη μου, και τώρα πλέον μπορώ να τον τοποθετήσω ξεκάθαρα στους αγαπημένους μου έλληνες συγγραφείς. Το Πολύ βούτυρο στο τομάρι του σκύλου είναι ένα πολιτικό βιβλίο με όλη τη μαγκιά και τη μαεστρία που κρύβει ο Σκαμπαρδώνης σε κάθε έργο του. Ήταν ένα φοβερό ανάγνωσμα, το οποίο θεωρώ ότι είναι πρότυπο για τα επόμενα που ακολούθησαν. Ο συγγραφέας έχει τη δύναμη να μπλέκει την πραγματικότητα με τη μυθοπλασία και να «διαβάζει» την πόλη της Θεσσαλονίκης και τις φυλές της.

Ακολούθησαν τα έργα της Γεωργακοπούλου Ρούλας και της Κουναλάκη Ξένιας, τα οποία θεωρώ ότι είχαν να δώσουν πολλά περισσότερα, σε επίπεδο νοήματος, αλλά σαν κάτι να τους εμπόδισε και ακόμα αναρωτιέμαι γιατί. Αξίζει όμως να ξεφυλλιστούν , καθώς είναι πονήματα γυναικών που τις θαυμάζω και διαβάζω την αρθρογραφία τους. Διάβασα τρεις ποιητικές συλλογές, από τις οποίες ξεχώρισα πολλά και κατάλαβα ότι η ποίηση είναι αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας. Οι τρεις ταλαντούχες φωνές ανήκουν στην Μαρία Κοπανίτσα, Λένια Ζαφειροπούλου και Αθανασία Δρακοπούλου.

Η αναγνωστική μου απογοήτευση προήλθε από έναν λατρεμένο μου συγγραφέα, τον Τζόναθαν Κόου, και το έργο του Το σπίτι του ύπνου. Πραγματικά με κούρασε αφάνταστα και με μπέρδεψε. Δεν το εγκατέλειψα όμως, ωστόσο δεν θα το πρότεινα σε κάποιον που έχει αγαπήσει έργα του όπως Τι ωραία πλιάτσικο, Λέσχη των Τιποτένιων ή Μέση Αγγλία. Επί του παρόντος αναμένω το νέο του έργο που θα κυκλοφορήσει σύντομα και πάλι από τις εκδόσεις Πόλις με τον τίτλο Mr Wilder and Me.

Ένα από τα βιβλία που ήρθαν τυχαία στα χέρια μου, και ήταν μια ευχάριστη αναγνωστική έκπληξη, ήταν το ποιητικό έργο του Walt Whitman Το τραγούδι του εαυτού μου σε έκδοση και επιμέλεια του βιβλιοπωλείου Μάτι της Κατερίνης. O Whitman έχει ονομαστεί ως ο πρώτος ποιητής της δημοκρατίας της Αμερικής και το παρόν ποίημα μπορεί να χαρακτηριστεί ως το Άξιον Εστί της Αμερικής.

Κλείνοντας τις αναγνώσεις του καλοκαιριού δεν μπορώ να μην αναφερθώ στο βιβλίο που ανέμενα πώς και πώς να μεταφραστεί ήδη από το προηγούμενο φθινόπωρο! Αναφέρομαι, φυσικά, στο τελευταίο βιβλίο της Elena Ferrante. Η κυκλοφορία του ήταν προγραμματισμένη για την 1^η Ιουνίου, ωστόσο λόγω της καραντίνας μεταφέρθηκε για την 1^η Σεπτεμβρίου. Ταυτόχρονα με την Ελλάδα κυκλοφόρησε και στις υπόλοιπες χώρες και γλώσσες. Δεν κρύβω ότι το διάβασα μέσα σε πέντε ημέρες και παράλληλα διάβαζα τη μελέτη της Tiziana de Rogatis. Υπόσχομαι να γράψω πολλά περισσότερα σε επόμενο blog post. Απλά να αναφέρω ότι όποιος έχει αγαπήσει την πένα της, στα προηγούμενα 7 έργα της, δεν θα τον απογοητεύσει για μια ακόμη φορά.

Λίγο πριν ολοκληρώσω αυτά τα Ξεφυλλίσματα και σας προτείνω ορισμένα links που ξεχώρισα, θα ήθελα να αναφερθώ στο πόσο περίεργη είναι η εποχή που βιώνουμε.

Δεν μπορώ να βρω καμία άλλη λέξη για να περιγράψω όλα αυτά που διαβάζω, ακούω και βλέπω όλο αυτό το διάστημα. Η ανωριμότητα, οι ακραίες συμπεριφορές, η βία , ο κιτρινισμός, τα ρατσιστικά και φαλλοκρατικά σχόλια, ο κομπλεξισμός κάθε είδους είναι μέρος της καθημερινότητας μας ως κάτι το φυσιολογικό. Δεν είναι όμως!

Η εμπειρία της πανδημίας ανέδειξε στοιχεία και συμπεριφορές που δεν αρμόζουν στον 21^ο αιώνα και σε μια κοινωνία που έχει εξαλείψει τον αναλφαβητισμό και έχει φτάσει μάλιστα να έχει τα υψηλοτέρα ποσοστά στην Ευρώπη με κατόχους διπλωμάτων σε επίπεδο Μεταπτυχιακό και Διδακτορικό. Ποια Παιδεία εκπροσωπεί αυτή η περίεργη κοινωνία; Τι άλλο θα ακολουθήσει;

Links που αξίζουν το κλικ

#ferrantefever: Μία συνέντευξη της ελληνίδας μεταφράστριας, μία συνέντευξη της μεταφράστριας της στα αγγλικά, η μεγάλη συνέντευξη της ίδιας στα αγγλικά μέσα (είναι η ίδια που μεταφράστηκε στο Βήμα την Κυριακή 30 Αυγούστου 2020), ένα παλιό φωτο-αφιέρωμα για τη Νάπολη της Ferrante, κριτική του νέου της βιβλίου από τον Guardian .
Η νέα ταινία του Woody Allen (απ’ό,τι μαθαίνω θα κυκλοφορήσει το περιβόητο βιβλίο του και στα ελληνικά σε μετάφραση του κ.Μπαμπασάκη).
Το βραβείο Women’s Prize for Fiction το έλαβε η Maggie O’Farrell για το βιβλίο της Hamnet και έχει μπει ήδη στην αναγνωστική μου λίστα!
Ένα ξεχωριστό βράδυ στο Λούβρο!
Ένα διαφορετικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
Ο αγαπημένος John Lewis «έφυγε» αυτό το καλοκαίρι και το έργο και οι αγώνες του δεν θα ξεχαστούν.
Νέα ταινία από τη Σοφία Κόπολα και ανυπομονούμε!
Ένα δυνατό άρθρο για την Τουρκία.
Ο ξεχωριστός Mario Vitti.
Μία συγκλονιστική μελέτη για τη Λέρο.
Το νέο βιβλίο του σπουδαίου Χάγκεν Φλάισερ.
Ακόμα και αν δεν είμαι φαν του ποδοσφαίρου,απόλαυσα μια ιδιαίτερη εκπομπή μιας διαφορετικής μορφής της ερευνητικής δημοσιογραφίας: Football Stories.
The subaltern in global labour history.
Ντόρις Λέσινγκ και η σημασία του Χρυσού Σημειωματάριου της.
Μια ματιά στη νέα ταινία του Wes Anderson.
Ένα σημαντικό κείμενο της Zadie Smith (αναρωτιέμαι γιατί δεν μεταφράζονται τα βιβλία της στη χώρα μας;)
Κείμενο-συνέντευξη της αγαπημένης Bernadine Evaristo.
Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Επταπυργίου Θεσσαλονίκης
Simone de Beauvoir
Ένα συγκλονιστικό βιβλίο!
Covid19 & ενημέρωση των παιδιών.
Χρησιμοποιώ την εφαρμογή Goodreads ως αναγνωστικό αρχείο, για βιβλία που διάβασα ή θέλω να διαβάσω.Ομολογουμένως όμως έχω δει και διαβάσει πολλά και περίεργα σχόλια εκεί μέσα και πριν χρόνια είχα σοκαριστεί.Ωστόσο πλέον δεν δίνω σημασία και εύχομαι το ίδιο να κάνουν και οι άνθρωποι από το χώρο του βιβλίου….
Ο Νίκος Χρυσός και ο Λάζλο Κρασναχορκάι κέρδισαν το βραβείο του Literature.gr (αναμένουμε το φθινόπωρο το νέο βιβλίο του δεύτερου και πάλι από τις εκδ.Πόλις).
Νέο βιβλίο από τον λατρεμένο Λεονάρδο Παδούρα που θα κυκλοφορήσει και από τις εκδ.Καστανιώτη.
Μια παράλληλη ανάγνωση των μυθιστορημάτων του Philip Roth.
Τα βιβλία που είναι υποψήφια για το φετινό Booker!
Ένα ξεχωριστό κείμενο από ένα ξεχωριστό blog.
Συμβουλές του James Baldwin προς τους νέους συγγραφείς.
Ένα υπέροχο δώρο: The Women’s Prize for Fiction, in conjunction with Bailey’s, introduces #reclaimhername ; a collection of 25 books by women which were published under a male pseudonym by authors unable to get published as themselves.The collection of book titles includes Middlemarch by Mary Ann Evans (aka George Eliot) and A Phantom Lover by Violet Paget (aka Vernon Lee).Not yet published in hard copy,all the books are available as FREE ebooks or PDFs at Bailey’s website (note, you will be asked for your DoB!)

Κάπου εδώ σας αφήνω & σας στέλνω τις πιο όμορφες ευχές!

Σας ευχαριστώ πολύ που διαβάζετε τα Ξεφυλλίσματα & γενικότερα αυτό το blog!

Στο fun page του blog στο Facebook μπορείτε να συνεχίσετε να βλέπετε οτιδήποτε προτάσεις ξεχωρίζω από το χώρο του Πολιτισμού, των Γραμμάτων & των Τεχνών!