Πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου, ενός περίεργου ομολογουμένως καλοκαιριού, και σε ώρες ραστώνης γράφω το παρόν blog post για να μιλήσω για ένα ξεχωριστό και σπουδαίο βιβλίο. Ενώ προορίζονταν να διαβαστεί τις ημέρες του τελευταίου μήνα του καλοκαιριού, η ανυπομονησία μου για την επικείμενη κυκλοφορία του στα ελληνικά με οδήγησε να το τελειώσω απνευστί σε λιγότερο χρόνο απ’ ό,τι σχεδίαζα! Ένα ακόμα Βιβλίο της Παρασκευής που αξίζει να αναζητηθεί απ’ όλους και το οποίο δύσκολα θα το αφήσει κάποιος από τα χέρια του.

Το φετινό καλοκαίρι επένδυσα αναγνωστικό χρόνο στα λογοτεχνικά βραβεία του 2019. Έτσι, περίμενα πώς & πώς το βιβλίο της Bernadine Evaristo να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Gutenberg, για το οποίο είχα ακούσει και διαβάσει τόσα πολλά. Την περίοδο της καραντίνας είχαμε την τύχη να ακούσουμε την ίδια τη συγγραφέα μέσω της πλατφόρμας του BBC Radio4 να διαβάζει ολόκληρο το βιβλίο, ανάλογα με τα κεφάλαια που το έχει χωρίσει. Ωστόσο, η μαγεία του έντυπου έργου είναι κάτι που την προτιμώ ακόμη, χωρίς να θέλω να θίξω τους λάτρεις των audio books.

Το έργο Κορίτσι, γυναίκα, άλλο είναι ένα ζωντανός οργανισμός. Ένα μοντέρνο βιβλίο, που πιάνει τον παλμό της κοινωνίας και της εποχής και είναι ανοιχτό σε νέες αντιλήψεις και ιδέες, μακριά από ταμπού. Ένα βιβλίο που απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες, από τα ιδιαίτερα χρόνια της εφηβείας έως τα βαθιά γεράματα. Ένα βιβλίο που θα παρασύρει τον αναγνώστη από πλευράς περιεχομένου, καθώς θα τον ταξιδέψει σε μια ιστορία που δεν αφορά μόνο τις γυναίκες με αφρικανική καταγωγή, αλλά αφορά τον κόσμο ευρύτερα. Ένα κόσμο με τις προκαταλήψεις του, τα προβλήματά του, τη βία, τους αγώνες του για ένα καλύτερο αύριο, την αγάπη (όποια μορφή και αν έχει), τη φιλία, τη μητρότητα και πάνω απ’ όλα την αισιοδοξία που πρέπει να διέπει τη ζωή μας. Είναι ένα πολυφωνικό έργο με σύντομες ιστορίες για το σήμερα, το χθες, αλλά και το αύριο.

Τι να (πρωτο)γράψει κάποιος γι’ αυτό το βιβλίο; Είναι τυχαίο ότι μοιράστηκε το Booker με το έργο της Μάργκαρετ Άντγουντ, το οποίο προβάλει μια δυστοπία για το μέλλον των γυναικών; Είναι ένα βιβλίο για το φεμινισμό; Και τι είναι φεμινισμός; Είναι ένα βιβλίο που απευθύνεται μόνο στις γυναίκες; Τότε γιατί ο Ομπάμα το χαρακτήρισε ένα από τα καλύτερα βιβλία που έχει διαβάσει; Πόσο επίκαιρο είναι σε μια εποχή που κινήματα όπως το #MeToo & το #BlackLivesMatter συνταράσσουν τις κοινωνίες και ευαισθητοποιούν χιλιάδες πολίτες; Σε μια σύγχρονη εποχή, όπως η δική μας, πόσο οξύμωρο είναι να μιλούμε ακόμη για διεκδικήσεις δικαιωμάτων των γυναικών και των ανθρώπων γενικότερα για μια καλύτερη ζωή; Γιατί κάποια έργα να είναι επίκαιρα και να χρειάζεται να διαβαστούν τώρα; Γιατί αναφερόμαστε ακόμη στον φυλετικό ρατσισμό; Μήπως τελικά, όπως αναφέρει και μία από τις ηρωίδες του βιβλίου, το μέλλον είναι στο παρελθόν και το παρελθόν είναι στο παρόν;

Λογικά και γόνιμα ερωτήματα δημιουργούνται κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης του βιβλίου, το οποίο είναι μια καλή αφορμή για περαιτέρω έρευνα και αναζήτηση γύρω από τα θέματα που πραγματεύεται. Ωστόσο, δεν ήταν η πρώτη φορά που διάβαζα ένα έργο γραμμένο από μαύρη συγγραφέα. Είχαν προηγηθεί  τα εξίσου σημαντικά οι Μητέρες της Brit Bennett και το Ένα άλλο Μπρούκλιν της Jacqueline Woodson καθώς και τα έργα της Τόνι Μόρισον. Επίσης, εδώ και χρόνια έχω έρθει σε επαφή με το έργο του James Baldwin και του John Lewis. Ταινίες όπως το Selma, I am not your negro, Hidden Figures, The hate u give, Lee Daniels’ The Butler, Loving, The birth of a nation, 12 Years a slave και τελευταία το Harriet με έφεραν σε επαφή με συνθήκες και γεγονότα που δυστυχώς αγνοούνται από πολλούς. Όλα τα παραπάνω όμως, αναγνώσεις και ταινίες, έχουν ένα κοινό στοιχείο: δεν τα συναντούμε στον ευρωπαϊκό χώρο. Ή μήπως όχι;

Αυτό ακριβώς είναι που διαφέρει το έργο της Evaristo με όσα προανέφερα. Το βιβλίο περιέχει ιστορίες ανθρώπων, πρώτης, δεύτερης ή και τρίτης γενιάς που ζουν στη Μεγάλη Βρετανία και όχι στην Αμερική. Όπως έχει δηλώσει η συγγραφέας σε συνεντεύξεις της, η ζωή των μαύρων και των μιγάδων μετρά περισσότερα χρόνια στην ευρωπαϊκή ήπειρο και η ζωή τους δεν εξελίχθηκε το ίδιο με αυτών που έζησαν στην Αμερική. Επειδή, λοιπόν, όλα όσα προανέφερα αφορούν πληροφορίες γύρω από τον αφροαμερικάνικο τρόπο ζωής και διεκδίκησης δικαιωμάτων, η Evaristo με το έργο της έρχεται να δώσει φωνή σ’ αυτούς που δεν ακούγονται ή δεν ακούστηκαν ποτέ στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Δεν είναι η πρώτη φορά όμως που το κάνει, καθώς έχουν προηγηθεί και άλλα βιβλία της με παρόμοιο περιεχόμενο. Βέβαια, οφείλει να τονιστεί ότι τα μηνύματα που προβάλλουν τα έργα της, στο σύνολό τους, τείνουν να είναι οικουμενικά.

Η Evaristo με το παρόν 8^ο βιβλίο της θέλει να αναδείξει την πολυπλοκότητα του ανθρώπινου χαρακτήρα διαχρονικά. Για να το καταφέρει αυτό τοποθετεί 12 womxn, και όχι απλώς women (γυναίκες) καθώς το X αναφέρεται σε έναν ουδέτερο χαρακτήρα σε επίπεδο φύλου, ηλικίας 19 έως 93 ετών, από διαφορετικό κοινωνικό, πολιτικό, θρησκευτικό, εκπαιδευτικό και οικονομικό περιβάλλον αλλά με ένα κοινό άτυπο νήμα να τις ενώνει. Οι εμπειρίες της ζωής τους οδηγούν τον αναγνώστη να συνειδητοποιήσει τι σημαίνει να ζεις σε μια διαρκώς  μεταβαλλόμενη πολυεθνική κοινωνία, να προσπαθείς να διατηρήσεις το πολιτισμικό σου υπόβαθρο και ταυτόχρονα να αντιμετωπίζεσαι ως τυχόν παρίας. Τι σημαίνει ταυτότητα (κάθε είδους από σεξουαλική έως εθνική) για τον καθένα και πώς ορίζεται αυτή; Όλα τα παραπάνω υπενθυμίζουμε ότι έχουν ως κοινό τόπο εξέλιξης περιοχές της Μεγάλης Βρετανίας, μια πρώην αυτοκρατορία που διχάζεται και πληγώνει τα παιδιά της, άθελα ή μη.

Η πρωτοτυπία και η ιδιαιτερότητα του βιβλίου, ωστόσο, δεν σταματά στο περιεχόμενο, αλλά συνεχίζεται και στη μορφή της γραφής του. Όπως έχει αναφέρει η συγγραφέας ήθελε να συνδυάσει τις γνώσεις της γύρω από το θέατρο και την αγάπη της για την ποίηση σε ένα έργο απελευθερωμένο από κανόνες γραμματικής. Μεγάλη της επιρροή, τόσο από πλευράς περιεχομένου όσο και στυλ γραφής, είναι το έργο For colored girls who have the considered suicide/When the rainbow in enuf της Ntozake Shange το οποίο παρακολούθησε στο θέατρο το 1979 και έκτοτε είχε συνέχεια στο μυαλό της. Αυτοί οι μονόλογοι των 7 έγχρωμων γυναικών ήταν η νοηματική βάση της για το Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο. Έτσι, λοιπόν, ερχόμαστε σε επαφή με ένα κείμενο που δεν έχει σημεία στίξης, είναι γραμμένο σε στυλ fusion fiction κατά την Evaristo, αλλά αυτό δεν μας μπερδεύει καθόλου. Ίσα-ίσα η όμορφη ροή του λόγου παρασύρει τον αναγνώστη σε ιδιαίτερες μορφές συνέχειας, σε σημείο τέτοιο που τα πέντε κεφάλαια του έργου και τα αντίστοιχα υποκεφάλαιά τους να δίνουν ένα ολοκληρωμένο σύνολο μιας πολυφωνικής, ωστόσο, ιστορίας. Όπως δηλώνει η συγγραφέας ήθελε να είναι ένα έργο και ένα κείμενο απεγκλωβισμένο από στιγματισμούς, κυριολεκτικούς και μεταφορικούς.

Κλείνοντας, οφείλω να ομολογήσω ότι είναι ένα βιβλίο που μένει στη μνήμη του αναγνώστη για πολύ καιρό και για διάφορους λόγους. Περιέχει εικόνες ρεαλιστικές, συγκινητικές και κάποιες βίαιες. Ίσως ορισμένες επειδή ακριβώς κρύβουν βιωματικά στοιχεία της συγγραφέως να είναι πολύ σημαντικές που εκφράζονται και μπορούν να διαβαστούν πλέον από πολλούς. Είναι ένα βιβλίο που θέτει πολλά ζητήματα, δεν διχάζει, αντίθετα είναι τόσο ανθρώπινο που καταφέρνει να κάνει πράξη την ενσυναίσθηση, παρόλες τις τυχόν διαφορές μας με τους ήρωες του.

Η ελληνική έκδοση είναι αριστουργηματική από πλευράς μετάφρασης, επιμέλειας και εμφάνισης και αξίζουν συγχαρητήρια στις εκδόσεις Gutenberg για την πρωτοβουλία και τους συνεργάτες τους.

<<>>

Η Τέχνη σώζει και διδάσκει!

Αναζητήστε τις παρακάτω κινηματογραφικές παραγωγές: Da 5 Bloods, 13th & Detroit

Ένα από τα επόμενα αναγνώσματα μου: Το κουαρτέτο του Χάρλεμ

 

<<>>

Σας ευχαριστώ πολύ για μια ακόμη φορά που βρίσκεστε εδώ και διαβάζετε αυτό το blog!

Μπορείτε να βρείτε εδώ όλα τα υπόλοιπα άρθρα της στήλης Το βιβλίο της Παρασκευής.

Μην παραλείψετε να δείτε και τα  «Ξεφυλλίσματα«.

Στο fun page του blog  στο Facebook μπορείτε να συνεχίσετε να βλέπετε οτιδήποτε προτάσεις ξεχωρίζω από το χώρου του Πολιτισμού, των Γραμμάτων & των Τεχνών.

Στέλνω τις πιο όμορφες ευχές μου σε όλους σας!

Καλό υπόλοιπο καλοκαιριού!