Πριν από ένα μήνα περίπου διεξήχθη για 15^η φορά η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Όπως είθισται η έκθεση φιλοξενείται σε δύο περίπτερα της Helexpo και διαρκεί τέσσερις ημέρες. Έχοντας παρακολουθήσει συστηματικά τα τελευταία 11 χρόνια το παραπάνω γεγονός, τόσο από την πλευρά του εργαζόμενου όσο και του επισκέπτη, καταλήγω ότι κάθε χρόνο γίνεται και καλύτερη σε επίπεδο οργάνωσης, αλλά, δυστυχώς, υστερεί στο κομμάτι του διεθνούς γεγονότος.

Η έκθεση ξεκίνησε για εμπορικούς σκοπούς και για συναντήσεις των ελλήνων εκδοτών, τόσο μεταξύ τους όσο και με ξένους εκδότες. Ωστόσο γρήγορα εξελίχθηκε σε μια άτυπη γιορτή του βιβλίου για την πόλη, καθώς κάθε χρόνο πραγματοποιούνται πλήθος εκδηλώσεων που φέρνουν σε επαφή το αναγνωστικό κοινό με αγαπημένους συγγραφείς. Στο κομμάτι των εκδηλώσεων εντυπωσιάζει ο αριθμός, αλλά πολλές φορές υστερεί η ποιότητα τους. Μεγάλα ονόματα ξένων συγγραφέων έχουν τιμήσει με την παρουσία τους την έκθεση κατά το παρελθόν και αυτό δίνει μία χροιά διεθνισμού. Ωστόσο δεν μπορεί ακόμη να μπει στο χάρτη τον μεγάλων διεθνών γεγονότων που αφορούν το βιβλίο, όπως οι εκθέσεις της Φρανκφούρτης, της Ιταλίας ή της Μεγάλης Βρετανίας.

Φέτος μετά από 10 χρόνια η τιμώμενη χώρα ήταν και πάλι η Γαλλία, καθώς όπως παρατηρείται από τα ελληνικά εκδοτικά δεδομένα, οι μεταφραστικές σχέσεις έργων είναι άριστες ανάμεσα στις δύο χώρες. Το περίπτερο της Γαλλοφωνίας έλαμψε τόσο με τις εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν εντός του, όσο και με τoν αρχιτεκτονικό του σχεδιασμό, κάτι που οφείλεται στους αρχιτέκτονες Πρόδρομο Νικηφορίδη και Bernard Cuomo. Κεντρικό θέμα της έκθεσης ήταν η  «Δημοκρατία στον 21ο αιώνα» και οι τρεις βασικοί θεματικοί άξονες η Λογοτεχνία και Μνήμη, η προσφυγική εμπειρία και το Βιβλίοκαι η  Performance.

Το τετραήμερο ήταν γεμάτο όμορφες εικόνες, ακούσματα και συζητήσεις. Είχε κανείς την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με την αγορά του βιβλίου μέσω 285 εκδοτών και να παρακολουθήσει περίπου 400 εκδηλώσεις. Η χαρά του βιβλιόφιλου! Άξια μνεία οφείλει να γίνει και στην παιδική γωνιά, η οποία για πρώτη φορά φέτος βρέθηκε σε ένα περίπτερο μόνη της και με τον κατάλληλο χώρο διεξαγωγής διάφορων παιδικών εκδηλώσεων.

Σκοπός του σημερινού blog-post είναι να παρουσιαστούν ορισμένα στιγμιότυπα που ξεχώρισα από τις τέσσερις πλούσιες μέρες που πέρασα, αυτή τη φορά ως επισκέπτρια της έκθεσης.

Την Παρασκευή 4 Μαΐου πραγματοποιήθηκε μια πολύ ενδιαφέρουσα ημερίδα η οποία αναφερόταν στο μέλλον του βιβλίου και μάλιστα στην ψηφιακή του μετάβαση. Σε μια εποχή που η τεχνολογία και συγκεκριμένα το Web 2.0 ανθίζουν και κυριαρχούν στη ζωή μας, ποιος είναι ο ρόλος τους στο χώρο του Βιβλίου; Στην 4ωρη εκδήλωση υπό τον τίτλο «Η ψηφιακή μετάβαση του βιβλίου: δεδομένα και προοπτικές μιας διαρκούς εξέλιξης» είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε εκπροσώπους του χώρου αλλά και πρωτοπόρους γύρω από την ψηφιακή εποχή του βιβλίου να μας καταθέτουν τις εμπειρίες και τις σκέψεις τους. Ομολογουμένως η ευρηματικότητα, αλλά και η όρεξη για πρόοδο ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά. Ωστόσο έλειπε το κομμάτι της Εκπαίδευσης, ιδιαίτερα της Α/θμιας και της Β/θμιας και το ρόλο που οφείλει να διαδραματίσει ο Δάσκαλος και το Βιβλίο στη νέα ψηφιακή εποχή. Ο διαμεσολαβητικός ρόλος που παίζει ένας εκπαιδευτικός είναι καίριος στα βήματα που οφείλει να ακολουθήσει ένας εν δυνάμει αναγνώστης. Ίσως στο μέλλον να προστεθεί και αυτός ο παράγοντας, καθώς απ’ ότι φαίνεται είναι αναγκαία η εξοικείωση τόσο των εκπαιδευτών όσο και των εκπαιδευόμενων. Ένα αναλυτικό ρεπορτάζ γύρω από ό,τι παρουσιάστηκε καταθέτει ο Μιχάλης Καλαμαράς, δημιουργός του eAnagnostis.gr.

Την ίδια μέρα είχα την ευκαιρία να ακούσω απόψεις των συγγραφέων Σοφίας Νικολαΐδου και Κώστα Καβανόζη και του κριτικού λογοτεχνίας Βαγγέλη Χατζηβασιλείου σχετικά με ένα νέο είδος ή νέα κατηγοριοποίηση λογοτεχνίας όπως το Ντοκουμέντο. Η έρευνα που πραγματοποιεί ένας λογοτεχνικός συγγραφέας που ασχολείται με πραγματικά γεγονότα & πρόσωπα και η μετέπειτα πλοκή αυτών με τη μυθοπλασία έχει δημιουργήσει πολλούς γόνιμους προβληματισμούς για το ποιος είναι ο σκοπός της Λογοτεχνίας σήμερα. Ταυτόχρονα, σε μια άλλη αίθουσα,  με αφορμή τα 20 χρόνια από το θάνατο του φιλόσοφου Κορνήλιου Καστορίαδη, υπήρξε μια πλούσια συζήτηση γύρω από τη σημασία του έργου στο σήμερα με τους καθηγητές Νικόλα Σεβαστάκη και Δημήτρη Καιρίδη καθώς και τη δημοσιογράφο Τέτα Παπαδοπούλου.

Το Σάββατο 5 Μαΐου ξεκίνησε με την παρουσίαση της σημασίας της εκ νέου ανάγνωσης του έργου του Νίκου Θέμελη με ομιλητές την καθηγήτρια Βενετία Αποστολίδου και τον κριτικό Λογοτεχνίας Βαγγέλη Χατζηβασιλείου με ευθύνη των εκδόσεων Μεταίχμιο που επανέκδωσαν μέρος του έργου του. Στη συνέχεια η Ιστορία είχε την τιμητική της, καθώς η καθηγήτρια Μαρία Ευθυμίου μας ταξίδεψε σε ολόκληρο τον κόσμο και μάγεψε το κοινό με την ευχέρεια του λόγου της, τον πλούτο των γνώσεων της και τις αξίες που την διέπουν ως άριστη εκπαιδευτικό. Από τις υπόλοιπες παρουσιάσεις με χαρά αντιλήφθηκα το νέο βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη με θέμα τη φωτιά της Θεσσαλονίκης το 1917, η παρουσίαση του οποίου προσέλκυσε πολύ κόσμο.

Η μέρα έκλεισε με μια εκδήλωση της Εφημερίδας των Συντακτών η οποία πραγματεύονταν τα Fake News. Το θέμα είναι πάρα πολύ επίκαιρο και είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε με ενδιαφέρον τις θέσεις και απόψεις τριών καθηγητών που ασχολούνται με το χώρο όπως ο Γιώργος Πλειός, ο Χρήστος Φραγκονικολόπουλος και ο Νίκος Παναγιώτου. Και οι τρεις τόνισαν τη σημασία που έχει το φαινόμενο τόσο στην ενημέρωση όσο και στην κοινωνία και κατά συνέπεια στη Δημοκρατία. Η μεγαλύτερη πρόκληση για τον πολίτη είναι να ξεπεράσει τις αδυναμίες και τα στερεότυπά του, ώστε να μην πέφτει θύμα των ψευδών ή αλλιώς παραποιημένων ειδήσεων. Στόχος είναι να μην οδηγηθούμε εξαιτίας του φαινομένου σε  μια προληπτική λογοκρισία, η οποία θα γίνει εύφορο έδαφος και για άλλες περικοπές του δημοκρατικού πολιτεύματος και των ελευθεριών του.

Την τελευταία μέρα είχα την χαρά να παρακολουθήσω την παρουσίαση της δημοσιογραφικής έρευνας της  Λορ Μαρσάν, «Τριπλή δολοφονία στην οδό Λαφαγιέτ 147» των εκδόσεων Στερέωμα, σχετικά με την εκτέλεση τριών αγωνιστριών του PKK στο Παρίσι το 2013. Η Μαρσάν υπήρξε ανταποκρίτρια της Le Figaro & του Le Nouveul Observateur εκείνη την περίοδο στην Τουρκία. Γρήγορα όμως συνειδητοποίησε ότι το θέμα της δολοφονίας είχε μεγάλο αντίκτυπο στο κουρδικό ζήτημα και την εμπλοκή της Τουρκίας και των μυστικών της υπηρεσιών. Μαζί με τον μεταφραστή του έργου, Μανώλη Πιμπλή, είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε από την ίδια την θέση της γύρω από τα ρεπορτάζ που πραγματοποίησε για το θέμα και να μιλήσουμε για την αξία της ερευνητικής δημοσιογραφίας τόσο στη Δημοκρατία όσο και σε χώρες που στερούνται την ελευθερία κινήσεων και λόγου.

Παράλληλα με όλα τα παραπάνω στην έκθεση τιμήθηκαν τα 50 χρόνια από το Μάη του 1968 με την ύπαρξη περιοδικής έκθεσης αφισών και προβολών σχετικών ντοκιμαντέρ. Το κλίμα ήταν πολύ ευχάριστο όλες τις ημέρες και το σαββατοκύριακο η έκθεση κατέγραψε ρεκόρ επισκεπτών. Πολλοί όμως απ’ αυτούς έφευγαν με άδεια χέρια. Η Θεσσαλονίκη, πάντως, έστω και για λίγο, έλαμψε στα πολιτιστικά γεγονότα. Ωστόσο υπήρξαν και πολιτικές παραφωνίες, που ίσως να μην ανήκουν στο χώρο του Πολιτισμού και του Βιβλίου. Κλειδί για έναν τέτοιο θεσμό ώστε να γίνει επιτυχημένος είναι η διεύρυνση των οργανωτικών εκδηλώσεων και κινήσεων, ώστε να δοθεί ένας διεθνής χαρακτήρας, στην πράξη, στην έκθεση. Επίσης η έγκαιρη προετοιμασία και η πρόσκληση νέων φωνών στα αντίστοιχα πάνελ παρουσιάσεων θα προσφέρει μια ζωντάνια και όχι μονοτονία απόψεων. Τέλος, είναι μια ευκαιρία και για την πόλη να διευρύνει του πολιτιστικούς της ορίζοντες και να προσελκύσει έναν θεματικό τουρισμό,  καθώς η βαριά ιστορία που φέρει μπορεί να τονιστεί και να αναδειχθεί μέσω της Έκθεσης.